My Blog

HELLP is een zeldzame maar ernstige vorm van zwangerschapsvergiftiging: herken de signalen zoals hevige hoofdpijn, pijn rechts onder de ribben en wazig zien – ook als je bloeddruk niet duidelijk verhoogd is of na de bevalling. In deze blog lees je het verschil met pre-eclampsie en eclampsie, wanneer je direct hulp moet zoeken, welke onderzoeken en behandelingen mogelijk zijn (bijv. magnesiumsulfaat en soms een vervroegde bevalling) en wat je kunt verwachten van herstel en nazorg. Zo ga je goed voorbereid het gesprek met je verloskundige of arts in en bescherm je jezelf en je baby.

Wat is het HELLP-syndroom (ernstige vorm van zwangerschapsvergiftiging)

Het HELLP-syndroom is een ernstige complicatie van de zwangerschap en staat nauw in verband met pre-eclampsie. HELLP is de afkorting van Hemolysis (afbraak van rode bloedcellen), Elevated Liver enzymes (verhoogde leverenzymen die wijzen op leverschade) en Low Platelets (een laag aantal bloedplaatjes, waardoor je sneller bloedt). Meestal ontstaat HELLP na 20 weken zwangerschap, vaak in het derde trimester, maar het kan ook in de dagen of weken na de bevalling optreden. Je kunt klachten krijgen zoals heftige hoofdpijn, pijn in de bovenbuik of onder de ribben rechts, misselijkheid of braken, wazig zien en een ziek gevoel dat snel toeneemt; soms is er ook vocht vasthouden of plots gewichtstoename. Hoewel hoge bloeddruk en eiwit in de urine (eiwitverlies via je nieren) vaak passen bij zwangerschapsvergiftiging, kan HELLP soms optreden zonder duidelijke hoge bloeddruk, waardoor het verraderlijk is.

De diagnose wordt gesteld met bloed- en urineonderzoek, waarbij artsen letten op tekens van hemolyse, verhoogde leverenzymen en een verlaagd aantal bloedplaatjes, naast je bloeddruk en eiwit in de urine. Behandeling gebeurt in het ziekenhuis en richt zich op stabiliseren, complicaties voorkomen (bijvoorbeeld met magnesiumsulfaat tegen eclampsie, stuipen) en het plannen van de bevalling, want het definitieve herstel start pas nadat je bent bevallen. Voor je baby spelen zwangerschapsduur en conditie een rol; soms is vervroegd bevallen nodig om risico’s te beperken.

Verschil met pre-eclampsie en eclampsie

Onderstaande vergelijking laat in één oogopslag het verschil zien tussen pre-eclampsie, het HELLP-syndroom en eclampsie: wat ze zijn, hoe je ze herkent en wat dit betekent voor beleid.

Kort samengevat: HELLP is een ernstige, lab-gedreven variant van pre-eclampsie die zelfs zonder duidelijke hypertensie kan optreden en snelle ziekenhuiszorg met vaak versnelde bevalling vereist; eclampsie is het insultstadium en altijd een acute spoedsituatie.

Pre-eclampsie is een zwangerschapscomplicatie na 20 weken met hoge bloeddruk en vaak eiwit in je urine, door problemen in de placenta die je organen belasten. Eclampsie is de ernstige uiting daarvan met stuipen (toevallen) en kan levensbedreigend zijn. HELLP is verwant, maar draait om schade aan je bloed en lever: afbraak van rode bloedcellen (hemolyse), verhoogde leverenzymen en een laag aantal bloedplaatjes, waardoor je sneller bloedt of blauwe plekken krijgt.

Je kunt HELLP hebben met of zonder duidelijke hoge bloeddruk of veel eiwit in de urine, waardoor het soms later wordt herkend. Pre-eclampsie kan overgaan in HELLP of eclampsie, of tegelijk voorkomen. De behandeling overlapt, maar bij HELLP ligt de focus extra op stolling, leverfunctie en vaak versneld bevallen om jou en je baby te beschermen.

Vanaf welke week en hoe vaak komt HELLP voor?

HELLP ontstaat meestal na 20 weken zwangerschap, met een piek in het derde trimester, vaak tussen 28 en 37 weken. Het kan ook rond de bevalling beginnen of in de dagen erna, meestal binnen 48 uur, soms tot ongeveer een week postpartum. Vroeg in de zwangerschap (voor 20 weken) is het uitzonderlijk. Gelukkig is HELLP zeldzaam: het komt naar schatting bij ongeveer 0,1 tot 0,6 procent van alle zwangerschappen voor.

Krijg je pre-eclampsie, dan is de kans groter; bij een deel van de vrouwen met (ernstige) pre-eclampsie ontwikkelt zich HELLP. Een meerlingzwangerschap, eerdere pre-eclampsie of HELLP en bepaalde onderliggende aandoeningen vergroten het risico, maar het kan ook zonder duidelijke risicofactoren ontstaan. Alert blijven op klachten helpt om snel te handelen.

[TIP] Tip: Bel direct je verloskundige bij hevige bovenbuikpijn, hoofdpijn of wazig zien.

Symptomen en alarmsignalen

Het HELLP-syndroom kan sluipend beginnen, maar klachten slaan vaak plotseling en heftig toe. Herken de signalen op tijd, zeker na 20 weken zwangerschap.

• Typische klachten: hevige, niet-wegtrekkende hoofdpijn; wazig zien of lichtflitsen; pijn in de bovenbuik (vaak rechts onder de ribben) of een strak bandgevoel rond het middenrif; misselijkheid en braken; grieperig gevoel; tintelingen; snelle gewichtstoename en opvallende zwelling van handen, gezicht en enkels; minder plassen; kortademigheid; makkelijk blauwe plekken of bloedend tandvlees.
• Let op: hoge bloeddruk en eiwit in de urine passen vaak bij (pre-)eclampsie, maar HELLP kan ook zonder duidelijke hoge bloeddruk voorkomen. Blijf alert op het totaalplaatje van klachten.
• Schakel direct zorg in (bel je verloskundige of het ziekenhuis) bij één of meer van de volgende alarmsignalen: hevige aanhoudende hoofdpijn, nieuwe zichtklachten of lichtflitsen, toenemende pijn in de bovenbuik, aanhoudend braken, plotselinge of snelle zwelling, kortademigheid, weinig plassen, onverklaarbare blauwe plekken of bloedingen, of als je je acuut erg ziek voelt.

Twijfel niet en wacht niet af: snelle beoordeling is belangrijk voor jou en je baby. Liever één keer te veel gebeld dan te laat.

Typische klachten (hoofdpijn, pijn bovenbuik, misselijkheid, zichtklachten, tintelingen)

Bij HELLP vallen vooral klachten op die niet passen bij “gewone” zwangerschapskwaaltjes. Heftige, aanhoudende hoofdpijn die niet reageert op paracetamol is een belangrijk signaal. Pijn in je bovenbuik, vaak rechts onder je ribben, kan wijzen op een geïrriteerde of opgezwollen lever. Misselijkheid en braken die ineens terugkomen in het derde trimester of snel verergeren, zijn verdacht. Zichtklachten zoals wazig zien, lichtflitsen of zwarte vlekken duiden op druk op je vaten en ogen.

Tintelingen of doofheid in je handen en vingers ontstaan vaak door vocht en zenuwbeknelling (carpaal tunnelsyndroom), maar in combinatie met andere klachten kan het passen bij zwangerschapsvergiftiging. Merk je meerdere van deze symptomen tegelijk of verergeren ze snel, neem dan direct contact op met je verloskundige of het ziekenhuis voor beoordeling.

Wanneer je direct zorg moet inschakelen

Schakel meteen zorg in als je klachten plots ontstaan of snel verergeren. Denk aan een hevige, aanhoudende hoofdpijn die niet reageert op paracetamol, pijn hoog in je buik (vaak rechts onder je ribben) of een strak bandgevoel, wazig zien, lichtflitsen of tijdelijk slecht zien, aanhoudend braken, kortademigheid of druk op de borst. Bel ook direct bij flink minder of geen kindsbewegingen, vaginale bloedingen, plots veel vocht vasthouden met snelle gewichtstoename of als je thuis herhaaldelijk een duidelijk te hoge bloeddruk meet.

Krijg je stuipen of verlies je het bewustzijn, bel dan 112. Blijf ook na de bevalling alert: vergelijkbare klachten in de eerste dagen tot week postpartum vragen dezelfde spoed, omdat HELLP ook na de geboorte kan optreden.

[TIP] Tip: Bij plots bovenbuikpijn, misselijkheid of visusstoornissen tijdens zwangerschap: bel 112.

Oorzaken, risicofactoren en diagnose

HELLP heeft geen één duidelijke oorzaak, maar ontstaat door een verstoorde ontwikkeling van de placenta waardoor je bloedvaten beschadigd raken. Dat leidt tot vaatvernauwing, lekkende vaatwanden en activatie van de stolling, met microscopische stolsels in je organen, vooral in de lever. Hierdoor breken rode bloedcellen af (hemolyse), stijgen leverenzymen en daalt het aantal bloedplaatjes. Je loopt meer risico als je eerder pre-eclampsie of HELLP had, bij je eerste zwangerschap of na een lange tussenpoos, bij een meerling, chronische hoge bloeddruk, nierziekte, diabetes, overgewicht, hogere leeftijd, of auto-immuunziekten zoals lupus of het antifosfolipidensyndroom; soms speelt erfelijke aanleg of IVF/ei-donatie mee.

De diagnose stel je op basis van klachten plus metingen: bloeddruk, eiwit in je urine (bijvoorbeeld met een protein/creatinine-ratio) en bloedonderzoek naar hemolyse (LDH, bilirubine, soms schistocyten), leverenzymen (AST/ALT) en bloedplaatjes (vaak <100 x 10^9/L). Artsen volgen ook je nierfunctie, urineproductie en stolling, en controleren je baby met CTG en echo. Belangrijk: HELLP kan optreden met normale of slechts mild verhoogde bloeddruk en weinig eiwit in de urine, en het kan ook na de bevalling beginnen, dus de totaalscore van klachten en labuitslagen is leidend voor snelle behandeling.

Hoe ontstaat HELLP en wie loopt meer risico (o.a. erfelijkheid, eerdere pre-eclampsie)?

HELLP ontstaat door een verstoorde ontwikkeling van de placenta, waardoor de binnenbekleding van je bloedvaten beschadigt. Dat zorgt voor vaatvernauwing, ontsteking en microstolsels, vooral in je lever, met als gevolg afbraak van rode bloedcellen, verhoogde leverenzymen en een daling van je bloedplaatjes. Je loopt meer risico als je eerder pre-eclampsie of HELLP had, als het in je familie voorkomt (erfelijke aanleg), bij een eerste zwangerschap of juist na een lange tussenpoos, bij een meerling, hogere leeftijd, overgewicht, chronische hoge bloeddruk, nierziekte, diabetes of auto-immuunziekten zoals lupus of antifosfolipidensyndroom.

IVF of eiceldonatie kan het risico eveneens verhogen. Belangrijk om te weten: HELLP kan ook ontstaan zonder duidelijke risicofactoren, dus blijf alert op klachten, ook als je je gezond voelt.

Onderzoek en criteria: bloeddruk, eiwit in urine, leverenzymen en bloedplaatjes

Bij een vermoeden van HELLP krijg je snel gericht onderzoek. Je bloeddruk wordt herhaaldelijk gemeten, omdat een duidelijk verhoogde waarde vaak past bij zwangerschapsvergiftiging, al kan HELLP ook met normale bloeddruk voorkomen. Je urine wordt getest op eiwit (bijvoorbeeld met een dipstick of een protein/creatinine-ratio), want eiwit in je urine wijst op nierschade. In je bloed kijkt men naar leverenzymen (AST/ALT); verhoogde waarden duiden op leirritatie of -schade.

Tegelijk wordt je aantal bloedplaatjes bepaald: een lage waarde betekent een hoger bloedingsrisico en past bij HELLP. Vaak worden aanvullend LDH en bilirubine gemeten om afbraak van rode bloedcellen te beoordelen. De combinatie van klachten plus hoge leverenzymen, lage bloedplaatjes en eiwitverlies in de urine stuurt de diagnose en de urgentie van behandeling.

[TIP] Tip: Ken risicofactoren; laat tijdig bloeddruk en bloedonderzoek doen bij klachten in zwangerschap.

Behandeling, bevalling en herstel

Bij een vermoeden van HELLP word je direct in het ziekenhuis opgenomen om jou en je baby te stabiliseren. Je krijgt continue bewaking van bloeddruk, urineproductie en hartslag van de baby, en regelmatig bloedonderzoek. Afhankelijk van je waarden kunnen artsen bloeddrukverlagers geven, magnesiumsulfaat om stuipen te voorkomen, vocht- en pijnstilling zorgvuldig doseren, en zo nodig bloed- of bloedplaatjestransfusies bij een gevaarlijk lage trombocytenwaarde. Onder de 34 weken krijg je vaak corticosteroïden om de longrijping van je baby te versnellen. De definitieve behandeling is de bevalling: timing hangt af van ernst en zwangerschapsduur. Soms kan inleiden veilig, bij acute nood of ongunstige omstandigheden is een keizersnede beter, liefst pas na optimalisatie van je stolling.

Na de geboorte verbeteren bloedwaarden meestal binnen 48-72 uur, maar je blijft nog enkele dagen onder strikte controle, soms op een high care of intensive care. Thuis bouw je rustig op, let je op hoofdpijn, buikpijn, benauwdheid of aanhoudend hoge bloeddruk, en plan je een nacontrole om risico’s voor een volgende zwangerschap te bespreken, zoals starten met lage-dosis aspirine in een volgende zwangerschap. Met snelle herkenning en goede zorg herstellen de meeste vrouwen volledig en krijgt je baby de best haalbare start.

Behandeling in het ziekenhuis (medicatie, monitoring)

In het ziekenhuis word je continu gemonitord: je bloeddruk, zuurstofgehalte, urineproductie (vaak met een katheter), de hartslag van je baby (CTG) en herhaalde bloed- en urinecontroles. Je krijgt zo nodig bloeddrukverlagers (bijvoorbeeld labetalol of nifedipine), magnesiumsulfaat om stuipen te voorkomen en zorgvuldig gedoseerde pijnstilling en infuusvloeistoffen. Bij gevaarlijk lage bloedplaatjes (trombocyten) of ernstige bloedarmoede kan een transfusie nodig zijn, terwijl ontstekingsremmers zoals NSAID’s meestal worden vermeden.

Ben je nog geen 34 weken zwanger, dan kunnen corticosteroïden worden gegeven voor versnelde longrijping van je baby. Omdat je longen extra kwetsbaar zijn, wordt vocht strikt beperkt om longoedeem te voorkomen. De uitslagen sturen van uur tot uur het beleid en helpen bepalen of en wanneer inleiden of een keizersnede het veiligst is.

Bevalling als definitieve behandeling: timing en opties

De bevalling is de enige definitieve behandeling, omdat het verwijderen van de placenta het ziekteproces stopt. Het moment hangt af van hoe ziek je bent, hoe jouw baby het doet en hoe ver je zwangerschap is. Als je situatie het toelaat, proberen artsen je eerst te stabiliseren en onder de 34 weken soms 24-48 uur te winnen voor longrijping met corticosteroïden. Is je baarmoedermond gunstig en de conditie stabiel, dan kan inleiden met een ballon of medicatie.

Bij acute achteruitgang, een ongunstige baarmoedermond of tekenen van nood is een keizersnede veiliger, bij voorkeur nadat bloeddruk en stolling zo goed mogelijk zijn geoptimaliseerd. Tijdens de bevalling volgen ze jou en je baby continu om snel te kunnen schakelen.

Gevolgen en nazorg voor jou en je baby (ook na de bevalling)

Na de bevalling knappen je bloedwaarden meestal binnen 48-72 uur op, maar je blijft risico houden op aanhoudend hoge bloeddruk, hoofdpijn, nabloeding en zeldzaam trombose of tijdelijke lever- en nierproblemen. Je krijgt daarom nog enkele dagen intensieve controle en thuis vaak bloeddrukmetingen en medicatie die meestal samen kan met borstvoeding. Je baby kan gevolgen ondervinden van prematuriteit of groeiachterstand en heeft soms (tijdelijk) zorg op de neonatologie nodig.

Plan een nacontrole rond 6-8 weken voor evaluatie van bloeddruk, nier- en leverfunctie en om het verloop te bespreken. Op langere termijn heb je iets meer kans op hoge bloeddruk en hart- en vaatziekten; een gezonde leefstijl en periodieke controle helpen. In een volgende zwangerschap is er herhaalkans, daarom is preconceptioneel advies en vaak lage-dosis aspirine vanaf 12-16 weken aangewezen.

Veelgestelde vragen over hellp syndroom

Wat is het belangrijkste om te weten over hellp syndroom?

HELLP is een ernstige variant van zwangerschapsvergiftiging: Hemolyse, Elevated Liver enzymes, Low Platelets. Het verschilt van pre-eclampsie/eclampsie door uitgesproken labafwijkingen en stollingsrisico. Het ontstaat meestal na 20 weken, soms postpartum, bij circa 0,5-1%.

Hoe begin je het beste met hellp syndroom?

Let op alarmsymptomen: heftige hoofdpijn, pijn rechtsboven in de buik, misselijkheid/braken, wazig zien, tintelingen, snelle vochttoename. Meet zo mogelijk je bloeddruk en bel direct verloskundige/SEH. In het ziekenhuis volgen urine- en bloedonderzoek, monitoring en behandeling.

Wat zijn veelgemaakte fouten bij hellp syndroom?

Veelgemaakte fouten: klachten wegwuiven of zelf behandelen, wachten op controle, postpartum signalen negeren, rijden naar het ziekenhuis i.p.v. hulp inschakelen, geen vervolgafspraak. Bespreek herhalingsrisico’s, leefstijl en aspirineprofylaxe in een volgende zwangerschap met je arts.