Baby Scan

Zwanger en benieuwd wat je kunt verwachten van de termijnecho? In begrijpelijke taal lees je wanneer deze echo plaatsvindt (meestal rond 10-12 weken), hoe de CRL-meting je uitgerekende datum bepaalt en of de echo via de buik of inwendig gebeurt. Ook ontdek je wat er gecontroleerd wordt (hartactie, aantal baby’s), hoe lang het duurt, wat de uitslag betekent en wanneer een herhaalecho of vervolgonderzoek nodig is, inclusief praktische info over planning en vergoeding.

Wat is een termijnecho (termijn echo)

Een termijnecho, ook wel termijn echo genoemd, is de eerste medische echo in je zwangerschap waarbij vooral de zwangerschapsduur wordt vastgesteld en daarmee je uitgerekende datum. Deze echo vindt meestal plaats tussen 10 en 12 weken zwangerschap, soms iets eerder of later afhankelijk van je cyclus en wanneer je je aanmeldde. Tijdens de termijnecho kijkt de verloskundige of gynaecoloog of de zwangerschap in de baarmoeder zit, of er hartactie is (het kloppen van het hartje) en of je zwanger bent van één of meerdere baby’s. Voor het bepalen van de duur wordt de CRL gemeten: de kruin-stuitlengte, de afstand van de bovenkant van het hoofdje tot het stuitje. Die meting is in dit stadium zeer betrouwbaar en geeft een nauwkeuriger uitgerekende datum dan alleen je laatste menstruatie.

De termijnecho kan uitwendig via je buik gebeuren, maar als je nog vroeg in de zwangerschap bent of als het beeld niet optimaal is, kan hij inwendig via de vagina worden gedaan voor een scherper beeld. De termijnecho is geen uitgebreide afwijkingen- of 20-wekenecho; het doel is datering en basiscontrole. De afspraak duurt meestal kort, vaak 10 tot 20 minuten, en is een vast onderdeel van de reguliere zwangerschapszorg in Nederland en België. Zo weet je vroeg in je zwangerschap waar je aan toe bent en kan je verdere zorg goed worden gepland.

Doel: zwangerschapsduur bepalen en de uitgerekende datum vaststellen

Het hoofddoel van de termijnecho is precies vaststellen hoe ver je zwangerschap is en daaruit je uitgerekende datum berekenen. De verloskundige meet daarvoor de CRL (kruin-stuitlengte), de afstand van het hoofdje tot het stuitje. Die meting is in het eerste trimester zeer betrouwbaar en vaak nauwkeuriger dan tellen vanaf je laatste menstruatie, zeker als je cyclus onregelmatig is, je net gestopt bent met de pil of je ovulatiedatum niet precies weet.

Ook bij IVF wordt de bevruchtingsdatum bevestigd met de echo. Op basis van de meting kan je uitgerekende datum soms worden aangepast. Dat is belangrijk voor de planning van je vervolgzorg en onderzoeken. De echo bevestigt daarnaast hartactie en of je van één of meer baby’s zwanger bent, maar opsporen van afwijkingen is niet het doel.

Verschil met andere echo’s in het eerste trimester

Onderstaande tabel vergelijkt de termijnecho met andere echo’s in het eerste trimester, zodat je snel ziet welke echo waarvoor is, wanneer die plaatsvindt en wat je ervan mag verwachten.

Kernboodschap: de termijnecho is de gouden standaard om de uitgerekende datum te bepalen; andere echo’s in het eerste trimester dienen vooral voor vitaliteitsbeoordeling of vroege screening en wijzigen de datering doorgaans niet.

Een termijnecho draait om het precies bepalen van de zwangerschapsduur en je uitgerekende datum, meestal aan de hand van de CRL-meting. Dat verschilt van een vroege vitaliteitsecho rond 6-8 weken, die vooral bevestigt of de zwangerschap in de baarmoeder zit en of er hartactie is. De termijnecho vindt doorgaans iets later plaats, rond 10-12 weken, wanneer de datering het meest betrouwbaar is. Daarnaast is er de 13-weken echo (het eerste structurele onderzoek), die bedoeld is om de ontwikkeling van organen en structuren globaal te beoordelen en mogelijke afwijkingen vroegtijdig te signaleren.

Waar de termijnecho dus focust op datering en basiscontroles, is de vitaliteitsecho vooral geruststellend in een heel vroeg stadium en is de 13-weken echo een gerichter screeningsmoment op lichamelijke kenmerken.

[TIP] Tip: Plan de termijnecho rond 10-12 weken voor betrouwbare datering.

Wanneer krijg je een termijnecho

Een termijnecho (ook wel termijn echo of eerste termijnecho) krijg je meestal tussen 10 en 12 weken zwangerschap. In die periode is de CRL-meting het meest betrouwbaar om de zwangerschapsduur te bepalen en je uitgerekende datum vast te stellen. Vanaf wanneer kun je dus terecht? Vaak plant je verloskundige de afspraak zodra je je hebt aangemeld, met als doel een echo rond week 11. Soms gebeurt de termijnecho iets eerder of later, bijvoorbeeld als je cyclus onregelmatig is, je niet precies weet wanneer je zwanger bent geworden, of bij IVF.

Heb je vroeg klachten zoals bloedverlies of buikpijn, dan kan er eerder een vitaliteitsecho worden gedaan; dat is niet dezelfde echo als de termijnecho. Als je nog net te vroeg bent en de baby te klein is om goed te meten, word je vaak na een week teruggevraagd. De echo kan inwendig zijn als je nog vroeg in de zwangerschap zit, maar rond 10-12 weken is hij meestal uitwendig. Zo krijg je op tijd een betrouwbare datering voor je verdere zorg en onderzoeken.

Vanaf wanneer en hoeveel weken (termijnecho wanneer)

Je krijgt je termijnecho meestal rond 10 tot 12 weken zwangerschap, vaak mikken verloskundigen op week 11 omdat de meting dan het meest betrouwbaar is. Vanaf ongeveer 9 à 10 weken kan datering al goed lukken, maar hoe dichter bij 11 weken, hoe nauwkeuriger je uitgerekende datum wordt. Ben je eerder dan 9 weken of is de baby nog te klein om de kruin-stuitlengte (CRL) goed te meten, dan word je vaak na een week opnieuw ingepland.

Heel vroeg in de zwangerschap gebeurt de echo soms inwendig voor een scherper beeld; rond 10-12 weken is hij meestal uitwendig via je buik. Zo krijg je op het juiste moment een betrouwbare datering voor je verdere zorg.

Redenen om de eerste termijnecho eerder of later te plannen

De eerste termijnecho plan je meestal rond 10-12 weken, maar soms is eerder of later handiger. Eerder plannen kan bij onregelmatige cycli, als je ovulatiedatum onduidelijk is, na IVF of als je klachten hebt zoals bloedverlies; vaak volgt dan eerst een vitaliteitsecho en later de daadwerkelijke termijnecho. Ook bij vermoeden van een meerling of als je snel zekerheid wilt over de datering kan een vroegere afspraak passend zijn.

Later plannen gebeurt als je net te vroeg bent en de baby nog te klein is om de CRL goed te meten; een week wachten levert dan een betrouwbaarder uitgerekende datum op. Soms spelen praktische redenen mee, zoals beschikbaarheid of vakantie, zolang je maar binnen het 10-12 weken venster blijft.

[TIP] Tip: Laat de termijnecho doen tussen 10 en 12 weken zwangerschap.

Hoe verloopt een termijnecho

Tijdens de termijnecho beoordeelt de verloskundige of gynaecoloog hoe ver je zwanger bent en krijg je vaak meteen de datering. Zo verloopt het onderzoek in de praktijk:

• Inwendig of uitwendig: Meestal is de echo uitwendig met gel op je buik. Ben je nog vroeg zwanger of ligt de baby ongunstig, dan kan een inwendige echo via de vagina nodig zijn; die is veilig, meestal niet pijnlijk en geeft een scherper beeld. Je kunt vaak meekijken op het scherm.
• Hoe lang en voorbereiding: Na een korte intake duurt de echo zelf meestal 10-20 minuten. Je hoeft je niet speciaal voor te bereiden; een halfvolle blaas kan helpen, nuchter blijven is niet nodig.
• Wat wordt gemeten: Er wordt gecontroleerd of de zwangerschap in de baarmoeder zit, of er hartactie is en of het om één of meerdere baby’s gaat. De belangrijkste meting is de CRL (kruin-stuitlengte), waarmee de zwangerschapsduur en uitgerekende datum worden vastgesteld.

Na afloop bespreekt je zorgverlener direct de bevindingen met je. Je krijgt de datering en, als het nodig is, een vervolgafspraak.

Inwendig of uitwendig: wat kun je verwachten

Bij een termijnecho start je meestal met een uitwendige echo: er komt gel op je buik en de echokop glijdt over je huid om het beeld zichtbaar te maken. Dit is comfortabel en pijnloos. Ben je nog vroeg zwanger of ligt de baby lastig, dan kan een inwendige echo via de vagina nodig zijn. De echokop is smal, voorzien van een hoesje met gel en wordt voorzichtig ingebracht voor een scherper, dichtbij beeld.

Dat duurt kort, is veilig voor jou en je baby en geeft vaak direct de duidelijkheid die nodig is voor de meting. Je kunt meekijken op het scherm en krijgt uitleg bij wat je ziet. Welke methode wordt gekozen, hangt af van de zwangerschapsduur, je lichaamsbouw en de beeldkwaliteit op dat moment.

Hoe lang duurt het en hoe bereid je je voor

Een termijnecho duurt meestal 10 tot 20 minuten. Soms ben je wat langer bezig als de baby onhandig ligt of als er extra metingen nodig zijn. Bij de voorbereiding hoef je niets bijzonders te doen: je mag gewoon eten en drinken en je hoeft niet nuchter te zijn. Draag het liefst comfortabele kleding die je buik makkelijk vrijmaakt.

Voor een uitwendige echo kan een halfvolle blaas helpen voor een scherper beeld, maar ga niet expres overvol; voor een inwendige echo is juist een lege blaas prettig. Kom op tijd, neem eventuele vragen mee en reken erop dat je vaak meteen de uitslag krijgt. Meestal krijg je ook een foto of digitale beelden mee naar huis.

Wat wordt gemeten: CRL, hartactie en meerling

Bij de termijnecho draait het vooral om drie dingen. Allereerst de CRL, de kruin-stuitlengte: de afstand van het hoofdje tot het stuitje. Deze meting geeft de meest betrouwbare datering in het eerste trimester en bepaalt je uitgerekende datum. Daarnaast wordt gekeken naar hartactie: je ziet vaak een flikkerend hartje en soms wordt de hartslag gemeten om te beoordelen of alles bij de termijn past.

Tot slot wordt vastgesteld of je van één of meerdere baby’s zwanger bent. Bij een meerling wordt ook gekeken of de baby’s een gedeelde of aparte placenta en vruchtzak hebben, omdat dat invloed heeft op de controles later in de zwangerschap. Zo krijg je direct duidelijkheid over duur en verloop.

[TIP] Tip: Kom met matig volle blaas; dit verbetert zicht en meetnauwkeurigheid.

Uitslag en vervolgstappen

Na de termijnecho bespreekt je zorgverlener direct de uitkomst: wat er is gemeten en wat dat betekent voor je zwangerschap. Zo weet je meteen waar je aan toe bent.

• Betrouwbaarheid en datering: de zwangerschapsduur wordt bepaald op basis van de CRL (kruin-romplengte) en daaruit volgt je uitgerekende datum. Deze datering is in het eerste trimester zeer betrouwbaar (meestal nauwkeurig tot op enkele dagen) en kan je eerdere schatting aanpassen. De nieuwe datum komt in je dossier en je krijgt vaak beelden mee.
• Mogelijke uitkomsten en extra onderzoek: past alles bij de termijn en is er hartactie, dan ga je verder met de reguliere zorg en plan je vervolgstappen zoals de 13-weken echo en eventueel de NIPT. Is er iets onduidelijk (bijv. nog te vroeg om goed te meten, onzekere hartactie, vermoeden van een meerling of grote afwijking t.o.v. je laatste menstruatie), dan volgt meestal een herhaalecho na ongeveer een week. Bij zorgwekkende bevindingen (zoals geen zichtbare hartactie of afwijkende ontwikkeling) bespreekt je zorgverlener de opties en het verdere beleid met je.
• Verwijzing, kosten en waar je terechtkunt: indien nodig word je verwezen naar een gynaecoloog of echocentrum voor vervolgonderzoek. Een termijnecho vindt doorgaans plaats bij je verloskundige, in een echocentrum of ziekenhuis. Medische echo’s worden in Nederland meestal vergoed vanuit de basisverzekering; extra’s zoals niet-medische echo’s of afdrukken kunnen voor eigen rekening zijn. Check je polis en vraag je zorgverlener waar je een vervolgafspraak kunt maken.

Heb je vragen over de uitslag of de volgende stap? Bespreek ze direct met je zorgverlener; samen kies je wat passend is voor jouw situatie.

Betrouwbaarheid van de datering en aanpassen van de datum

De datering bij de termijnecho gebeurt met de CRL-meting (kruin-stuitlengte) en is rond 10-12 weken het meest betrouwbaar, met een marge van meestal 3 tot 5 dagen. Daarom kan je uitgerekende datum afwijken van een berekening op basis van je laatste menstruatie, zeker bij een onregelmatige cyclus of een late eisprong. Is de echo erg vroeg of is het beeld niet optimaal, dan kan een herhaalecho na ongeveer een week nodig zijn voor een nauwkeuriger meting.

Staat de datum eenmaal vast, dan wordt die daarna meestal niet meer aangepast, ook niet als groei-echo’s later iets anders suggereren. Alleen bij duidelijke aanwijzingen voor een meetfout of groot verschil kan je zorgverlener de datum herzien.

Mogelijke uitkomsten en wanneer extra onderzoek nodig is

Na de termijnecho hoor je meestal dat de datering klopt, er hartactie is en of je van één of meerdere baby’s zwanger bent. Soms is het beeld nog te vroeg of onduidelijk, bijvoorbeeld als de baby klein ligt of ongunstig ligt, en dan volgt vaak een herhaalecho na ongeveer een week. Wordt er geen hartactie gezien terwijl dat wel verwacht wordt, dan is er mogelijk sprake van een miskraam en krijg je vervolgonderzoek en uitleg over opties.

Bij vermoeden van een zwangerschap buiten de baarmoeder volgt snelle beoordeling in het ziekenhuis, vaak met bloedonderzoek (hCG) en extra echo’s. Bij een meerling wordt bekeken of er gedeelde of aparte placenta’s zijn, omdat dat je verdere controles bepaalt.

Verwijzing, kosten en waar je terechtkunt

Voor een termijnecho regelt je verloskundige of gynaecoloog meestal de afspraak; vaak heb je geen aparte verwijzing nodig en wordt de echo ingepland in je standaard zorgtraject. Je kunt terecht bij je verloskundigenpraktijk, een gecertificeerd echocentrum of het ziekenhuis, afhankelijk van wat in jouw regio gebruikelijk is. De termijnecho is onderdeel van de reguliere zwangerschapszorg en wordt in Nederland en België doorgaans vergoed.

Eventuele eigen bijdragen of supplementen hangen af van je zorgverzekering of ziekenfonds en van waar je de echo laat maken; niet-medische (pretecho’s) worden niet vergoed. Twijfel je over de kosten, check dan vooraf je polis of vraag het aan je praktijk. Zo weet je precies waar je aan toe bent en kun je zonder verrassingen je afspraak plannen.

Veelgestelde vragen over termijnecho

Wat is het belangrijkste om te weten over termijnecho?

Een termijnecho is de dateringsecho rond 10-12 weken. Het doel is de zwangerschapsduur nauwkeurig bepalen en de uitgerekende datum vaststellen op basis van CRL. Dit verschilt van vitaliteitsecho’s en de 13-wekenecho.

Hoe begin je het beste met termijnecho?

Plan via je verloskundige rond 10-12 weken; bij onzekere laatste menstruatie, cyclusafwijkingen of klachten soms eerder. Verwacht een uitwendige, soms inwendige echo, 10-20 minuten. Geen speciale voorbereiding; neem legitimatie/verzekeringspas mee.

Wat zijn veelgemaakte fouten bij termijnecho?

Te vroeg plannen (<9-10 weken) vermindert datering; niet nuchter komen of extreem volle blaas is onnodig; uitgerekende datum weigeren aan te passen; denken dat het een uitgebreide afwijkingen- of geslachtsbepaling is; vervolgonderzoek/afspraak niet vastleggen.