My Blog

Voel je je vaak moe, duizelig of kortademig? Deze blog legt helder uit wat bloedarmoede is, welke oorzaken kunnen meespelen (zoals ijzer-, B12- of foliumzuurtekort, bloedverlies of een chronische aandoening) en hoe je uitslagen als Hb, ferritine en MCV kunt duiden – ook tijdens de zwangerschap. Je krijgt praktische tips om je waardes te verbeteren met voeding en supplementen, slim om te gaan met ijzertabletten en herkenbare signalen wanneer je het beste je huisarts inschakelt.

Wat is bloedarmoede (anemie)

Bloedarmoede, ook wel anemie, betekent dat je te weinig hemoglobine (Hb) in je bloed hebt of te weinig rode bloedcellen. Hemoglobine is het eiwit in rode bloedcellen dat zuurstof vervoert naar al je organen en spieren. Als je Hb-waarde te laag is, krijgen je weefsels minder zuurstof en dat merk je vaak aan klachten zoals vermoeidheid, duizeligheid, kortademigheid, hartkloppingen of een bleke huid. Bloedarmoede is geen ziekte op zichzelf, maar een signaal dat er iets aan de hand is, zoals ijzertekort, een tekort aan vitamine B12 of foliumzuur, bloedverlies (bijvoorbeeld door hevige menstruaties of een maag-darmprobleem), een chronische aandoening of een verhoogde afbraak van rode bloedcellen. Tijdens de zwangerschap kan je Hb-waarde bovendien wat lager zijn door verdunning van het bloed, terwijl je ijzerbehoefte juist stijgt.

Je Hb-waarde wordt gemeten met een bloedtest; vaak worden daarbij ook hematocriet (het percentage rode bloedcellen), ferritine (je ijzervoorraad) en soms vitamine B12 en foliumzuur bekeken om de oorzaak te vinden. Wat een normale Hb-waarde is verschilt per laboratorium, geslacht en zwangerschap, dus de interpretatie hoort bij je persoonlijke situatie. Bloedarmoede door ijzertekort is de meest voorkomende vorm, maar lang niet elke anemie is een ijzerprobleem. De juiste uitleg begint dus bij begrijpen wat bloedarmoede is: te weinig zuurstoftransport, met uiteenlopende oorzaken die je gericht wilt opsporen en aanpakken.

Wat is anemie en wanneer heb je bloedarmoede?

Anemie is de medische term voor bloedarmoede: je hebt te weinig hemoglobine (Hb) in je rode bloedcellen of te weinig rode bloedcellen, waardoor je lichaam minder zuurstof kan vervoeren. Je merkt dat vaak aan moeheid, duizeligheid, kortademigheid, bleek zien of hartkloppingen, maar soms voel je bijna niets. Of je bloedarmoede hebt, bepaal je niet zelf maar met bloedonderzoek. Het lab vergelijkt je Hb met referentiewaarden die verschillen per leeftijd, geslacht en zwangerschap; tijdens de zwangerschap ligt de grens lager.

Vaak worden ook hematocriet, MCV en ferritine (ijzervoorraad) bekeken om de oorzaak te vinden. De meest voorkomende oorzaak is ijzertekort, maar ook een tekort aan vitamine B12 of foliumzuur, bloedverlies of een chronische ziekte kan meespelen. Pas na het vinden van de oorzaak kies je de juiste behandeling.

HB-waarde (hemoglobine): wat is normaal en wat is een laag HB?

Je Hb-waarde geeft aan hoeveel hemoglobine er in je bloed zit, het eiwit dat zuurstof vervoert. Wat normaal is, verschilt per laboratorium, leeftijd en geslacht, maar grofweg geldt: bij vrouwen ongeveer 7,5-10,0 mmol/L (12-16 g/dL) en bij mannen 8,5-11,0 mmol/L (13,5-17,5 g/dL). Tijdens de zwangerschap ligt de ondergrens wat lager en beoordeelt je zorgverlener de uitslag per trimester. Een laag Hb betekent dat je onder de referentiewaarde zit; hoe lager, hoe groter de kans op klachten zoals vermoeidheid en kortademigheid.

Waarden rond 5 mmol/L (ongeveer 8 g/dL) worden vaak als ernstig laag gezien en vragen snelle beoordeling en behandeling. Kijk altijd naar het totaalplaatje: je klachten, Hb, en aanvullende waarden zoals ferritine en MCV helpen bepalen wat er aan de hand is en wat je nodig hebt.

Symptomen en signalen: hoe merk je bloedarmoede?

Je merkt bloedarmoede vaak aan vage, sluimerende klachten die samen een patroon vormen. Je kunt je snel moe voelen, minder uithoudingsvermogen hebben, duizelig of licht in het hoofd zijn, kortademig worden bij inspanning, hartkloppingen krijgen of bleker zien dan normaal. Ook hoofdpijn, koude handen en voeten, concentratieproblemen en rusteloosheid komen voor. Bij ijzertekort kun je last hebben van broze nagels, haaruitval of ongewone trek in niet-voedingsmiddelen, terwijl een tekort aan vitamine B12 tintelingen, doof gevoel in handen of voeten en een pijnlijke, gladde tong kan geven.

Hoe snel de klachten ontstaan en hoe heftig ze zijn, hangt af van de ernst en oorzaak. Word je plots erg benauwd, val je flauw of krijg je pijn op de borst, dan heb je snelle medische beoordeling nodig.

[TIP] Tip: Combineer ijzerrijke voeding met vitamine C voor betere opname.

Oorzaken van bloedarmoede

Bloedarmoede ontstaat wanneer je lichaam te weinig hemoglobine of rode bloedcellen heeft, en daar zijn veel oorzaken voor. Veruit het meest voorkomend is ijzertekort, vaak door bloedverlies (hevige menstruaties, bevalling, maag- of darmbloedingen, aambeien), maar ook door te weinig ijzer in je voeding of verminderde opname bij coeliakie, na een maagverkleining of door langdurig gebruik van maagzuurremmers. Tekorten aan vitamine B12 of foliumzuur spelen geregeld mee, bijvoorbeeld bij een strikt vegan voedingspatroon zonder supplementen, auto-immuunproblemen (pernicieuze anemie) of darmziekten. Daarnaast kan bloedarmoede het gevolg zijn van chronische ontsteking of nierziekte, waarbij je minder EPO maakt en je beenmerg minder rode bloedcellen aanmaakt.

Soms breekt je lichaam rode bloedcellen te snel af (hemolyse), zoals bij erfelijke aandoeningen als sikkelcelziekte of thalassemie, of door bepaalde medicijnen en auto-immuunreacties. Ook beenmergproblemen zoals aplastische anemie, myelodysplasie of leukemie kunnen de productie remmen. Tot slot kan acuut bloedverlies na een ongeval of operatie je Hb snel doen dalen. De precieze oorzaak verschilt per leeftijd, geslacht en situatie, zoals zwangerschap.

Ijzertekort: hoe ontstaat het en wie loopt risico (menstruatie, zwangerschap, voeding)?

IJzertekort ontstaat wanneer je meer ijzer verliest of nodig hebt dan je via voeding en opname binnenkrijgt. Hevig of langdurig menstrueren is een klassieke oorzaak: je verliest maandelijks bloed en daarmee ijzer. Tijdens de zwangerschap stijgt je behoefte sterk door de groei van je baby en je eigen grotere bloedvolume, waardoor je zonder extra ijzer sneller tekorten ontwikkelt. Ook je voeding telt mee: eet je weinig vlees of vis, of volg je een vegetarisch/vegan patroon zonder verrijkte producten of supplementen, dan is de aanvoer lager.

Verminderde opname speelt vaak een rol bij coeliakie, na een maagverkleining of door langdurig gebruik van maagzuurremmers. Onopgemerkt bloedverlies uit maag of darmen, intensieve duursport en regelmatig bloeddonorschap verhogen het risico eveneens.

Tekort aan vitamine B12 of foliumzuur

Een tekort aan vitamine B12 of foliumzuur verstoort de aanmaak van rode bloedcellen, waardoor je te weinig én te grote cellen krijgt (megaloblastaire anemie). Je merkt dat aan moeheid, kortademigheid, bleekheid en soms een pijnlijke, gladde tong. Bij B12-tekort komen ook tintelingen, doof gevoel, spierzwakte en concentratieklachten voor. Oorzaken zijn onder meer eenzijdige voeding (bijv. vegan zonder supplement), opnameproblemen door pernicieuze anemie (gebrek aan intrinsic factor), darmaandoeningen of een maagverkleining, en medicijnen zoals metformine of maagzuurremmers (B12) en methotrexaat of bepaalde anti-epileptica (folaat).

Tijdens de zwangerschap heb je extra foliumzuur nodig. De diagnose stel je met bloedonderzoek (B12, folaat, MCV, homocysteïne en soms methylmalonzuur). Behandeling bestaat uit suppletie: B12-injecties of hoge orale doses, foliumzuur pas na het uitsluiten van een B12-tekort.

Overige oorzaken: bloedverlies, chronische ziekte en erfelijke vormen

Naast ijzer- of vitaminetekort spelen andere oorzaken vaak een rol. Langdurig of onopgemerkt bloedverlies, bijvoorbeeld uit je maag-darmkanaal door een zweer, poliep, kanker, aambeien of door medicijnen zoals NSAID’s en antistolling, kan je Hb laten dalen; acuut bloedverlies na ongeluk of operatie doet dat nog sneller. Bij chronische ziekten zoals reuma, darmaandoeningen, kanker of nierziekte ontstaat vaak zogenoemde ontstekingsanemie: je lichaam houdt ijzer vast en maakt minder EPO, waardoor je beenmerg minder rode bloedcellen produceert.

Erfelijke vormen, zoals sikkelcelziekte, thalassemie, hereditaire sferocytose of G6PD-tekort, zorgen voor versnelde afbraak van rode bloedcellen (hemolyse) of afwijkende aanmaak. Ook beenmergaandoeningen kunnen de productie remmen. De precieze oorzaak bepaalt de behandeling, dus gericht onderzoek is belangrijk.

[TIP] Tip: Laat ontlasting testen op occult bloed bij onverklaarde bloedarmoede.

Onderzoek en uitslagen

De diagnose bloedarmoede begint met bloedonderzoek. Je Hb-waarde en hematocriet laten zien hoeveel zuurstofdragend vermogen je hebt, terwijl erytrocyten, MCV en MCH iets zeggen over de grootte en vulling van rode bloedcellen. Microcytair (laag MCV) past vaak bij ijzertekort of thalassemie, normocytair bij chronische ziekte of acuut bloedverlies, macrocytair (hoog MCV) bij tekort aan vitamine B12 of foliumzuur, maar ook bij leverziekte, alcohol of medicatie. Ferritine toont je ijzervoorraad, en samen met serumijzer, transferrine en transferrinesaturatie beoordeel je de ijzerbalans; CRP helpt omdat ferritine bij ontsteking kunstmatig kan stijgen.

Reticulocyten laten zien of je beenmerg genoeg nieuwe cellen aanmaakt. Vaak worden ook vitamine B12, foliumzuur en nierfunctie (creatinine) bepaald. Bij een vermoedelijke oorzaak volgen gerichte tests, zoals ontlasting op verborgen bloed, gastroscopie/coloscopie bij onverklaard ijzertekort, of LDH, bilirubine en haptoglobine bij hemolyse. Uitslagen interpreteer je altijd in samenhang met je klachten en referentiewaarden, die per laboratorium, leeftijd, geslacht en zwangerschap kunnen verschillen; Hb rond 5 mmol/L geldt doorgaans als ernstig laag en vraagt snelle beoordeling. Hercontrole na start van behandeling toont herstel.

Bloedonderzoek: HB/hemoglobine, hematocriet, ferritine en erytrocyten

Onderstaande tabel vergelijkt de kernbepalingen bij bloedonderzoek voor bloedarmoede (HB/hemoglobine, hematocriet, ferritine en erytrocyten): wat ze meten, gangbare richtwaarden en wat afwijkingen betekenen.

Conclusie: beoordeel HB, hematocriet, ferritine en erytrocyten altijd in samenhang; referentiewaarden verschillen per lab en context (ontsteking, zwangerschap), dus bespreek uitslagen met je arts.

Bij bloedarmoede geven deze waarden samen het beste beeld. Hb/hemoglobine laat zien hoeveel zuurstof je bloed kan vervoeren; een lage Hb-waarde wijst op bloedarmoede. Hematocriet is het percentage bloed dat uit rode bloedcellen bestaat en beweegt vaak mee met Hb. Het aantal erytrocyten vertelt hoeveel rode bloedcellen je hebt, maar zegt zonder Hb minder over de zuurstofcapaciteit. Ferritine weerspiegelt je ijzervoorraad: laag ferritine past bij ijzertekort, terwijl een normale of hoge ferritine bij ontsteking misleidend kan zijn, daarom kijk je soms ook naar CRP.

De combinatie telt: laag Hb plus laag ferritine wijst op ijzergebrek, terwijl laag Hb met normale ferritine kan passen bij chronische ziekte. Referentiewaarden verschillen per lab, leeftijd, geslacht en zwangerschap.

Uitslagen begrijpen: wanneer is je waarde te laag (bijv. HB-waarde 5-6)?

Of je Hb-waarde te laag is, bepaal je aan de hand van referentiewaarden van het lab, die verschillen per leeftijd, geslacht en zwangerschap. Globaal geldt: bij vrouwen is normaal ongeveer 7,5-10,0 mmol/L en bij mannen 8,5-11,0 mmol/L; tijdens de zwangerschap ligt de ondergrens lager. Zit je onder jouw referentie, dan heb je bloedarmoede.

Een Hb rond 6-6,8 mmol/L is vaak matig laag; 5-6 mmol/L geldt doorgaans als ernstig laag, zeker als je moe, kortademig of duizelig bent. Kom je richting 5 of lager, dan is snelle beoordeling nodig. Kijk altijd naar het totaal: Hb, ferritine (ijzervoorraad), MCV en je klachten samen vertellen wat er speelt en welke behandeling past.

Zwangerschap: normale HB- en ijzerwaarden en extra controles

Tijdens de zwangerschap verdunt je bloed door een groter bloedvolume, waardoor je Hb-waarde natuurlijk wat daalt zonder dat je meteen een ijzertekort hebt. Als globale ondergrenzen geldt vaak: rond 6,8 mmol/L (11 g/dL) in het 1e en 3e trimester en rond 6,5 mmol/L (10,5 g/dL) in het 2e trimester. Je verloskundige of arts beoordeelt dit altijd samen met andere waarden. Ferritine laat je ijzervoorraad zien; een ferritine onder ongeveer 30 µg/L wijst vaak op een laag ijzerdepot.

Meestal wordt je Hb bepaald bij de intake en opnieuw rond 27-30 weken, met extra controles als je klachten hebt of meer risico loopt (bijvoorbeeld hevig bloedverlies, korte zwangerschapsafstanden, vegetarisch/vegan eten). Bij twijfel kan aanvullend onderzoek zoals MCV, transferrinesaturatie en CRP helpen om ijzertekort te onderscheiden van ontsteking.

[TIP] Tip: Laat naast Hb ook ferritine bepalen; lage waarde wijst ijzertekort.

Behandeling en wat je zelf kunt doen

De beste behandeling begint bij de oorzaak. Bij ijzertekort krijg je meestal ijzertabletten (staaltabletten); die neem je idealiter op een lege maag met water of vitamine C, en je vermijdt rondom de inname koffie, thee, melk en calcium omdat die de opname remmen. Word je misselijk of raakt je stoelgang van slag, dan mag je het met een lichte maaltijd innemen of om de dag slikken; vaak geeft dat minder bijwerkingen en wordt ijzer toch goed opgenomen. Zwarte ontlasting is onschuldig. Na 2-4 weken hoort je Hb te stijgen; ga nog 2-3 maanden door om je ferritine (ijzervoorraad) aan te vullen en laat Hb en ferritine hercontroleren.

Als tabletten niet verdragen worden of als je heel laag zit, kan intraveneus ijzer nodig zijn. Bij een tekort aan vitamine B12 zijn injecties of hoge orale doses passend; foliumzuur geef je pas wanneer een B12-tekort is uitgesloten. Daarnaast pak je bloedverlies en onderliggende aandoeningen gericht aan. Zelf help je mee met ijzerrijke voeding (zoals peulvruchten, volkoren, vlees/vis of verrijkte producten) plus vitamine C, en door remmers van opname rond maaltijden te beperken. Merk je ernstige klachten of blijft je waarde laag, dan is snelle beoordeling verstandig, zodat je gericht en vlot herstelt.

Wat te doen bij bloedarmoede en wanneer naar de huisarts

Heb je aanhoudende vermoeidheid, bleekheid, duizeligheid of kortademigheid, laat dan bloed prikken. Vraag om een check van Hb, ferritine, MCV, vitamine B12 en foliumzuur, zodat de oorzaak duidelijk wordt. Slik geen ijzertabletten op eigen houtje: je kunt een onderliggende oorzaak, zoals bloedverlies uit maag of darmen, maskeren. Neem meteen contact op met je huisarts bij flauwvallen, hevig of aanhoudend bloedverlies, pijn op de borst, snelle hartslag, of als je zwanger bent en duidelijke klachten hebt.

Is er een zeer laag Hb gemeld (rond 5-6 mmol/L), dan is snelle beoordeling nodig. Start pas met behandeling die bij jouw oorzaak past, plan hercontrole na 2-4 weken en ondersteun met ijzerrijke voeding plus vitamine C, terwijl je koffie en thee rond ijzerinname beperkt.

Ijzertabletten (staaltabletten) en supplementen: innemen, dosering en bijwerkingen

IJzertabletten slik je bij voorkeur op een lege maag met water of vitamine C, omdat dat de opname verbetert. Vermijd koffie, thee, melk en calcium rond de inname. Een gebruikelijke start is 40-80 mg elementair ijzer per keer, meestal 1 keer per dag of om de dag; je arts stemt dit af op je waarden. Veelvoorkomende bijwerkingen zijn misselijkheid, buikpijn, obstipatie en soms diarree; zwarte ontlasting is onschuldig.

Helpt het om ze met een lichte maaltijd te nemen, een lagere dosis te kiezen, om de dag te slikken of over te stappen op een andere vorm (bijv. ferrofumaraat of ferrosulfaat)? Doe dat in overleg. Ga 2-3 maanden door nadat je Hb is hersteld en laat Hb en ferritine hercontroleren. Verdraag je tabletten niet of is je Hb erg laag, dan kan intraveneus ijzer nodig zijn.

Tips bij bijwerkingen en betere opname (vitamine C, koffie/thee vermijden, stoelgang)

Neem je ijzer samen met vitamine C (bijv. een glas sinaasappelsap) voor betere opname en slik het liefst op een lege maag, 1 uur vóór of 2 uur na eten. Vermijd rond de inname koffie, thee, melk en calcium- of magnesiumsupplementen (houd 2-3 uur tussenruimte).

Ben je misselijk, neem het dan met een lichte maaltijd of ‘s avonds, of slik om de dag. Bij obstipatie helpen extra water, vezels (volkoren, groente, fruit) en dagelijks bewegen; zwarte ontlasting is normaal en onschuldig.

Voeding en leefstijl: ijzerrijke voeding en wat remt ijzeropname

Je haalt ijzer uit heemijzer (uit dierlijke bronnen) en non-heemijzer (uit plantaardige bronnen). Heemijzer uit rood vlees, orgaanvlees en vis neem je het makkelijkst op. Non-heemijzer uit peulvruchten, linzen, tofu, volkoren granen, noten en donkergroene groenten absorbeer je beter als je het combineert met vitamine C, zoals paprika, citrusfruit, aardbeien of kiwi. Koffie en thee remmen de opname door tannines; drink die liever buiten de maaltijd of ijzertabletten om.

Ook calcium uit zuivel en supplementen, en fytaten in volkoren en peulvruchten, verminderen de opname; weken, kiemen of zuurdesem helpt dat te beperken. Koken in een gietijzeren pan kan een beetje extra ijzer geven. Eet gevarieerd, verdeel ijzerbronnen over je dag en blijf bewegen voor een gezonde aanmaak.

Veelgestelde vragen over bloedarmoede

Wat is het belangrijkste om te weten over bloedarmoede?

Bloedarmoede (anemie) is te weinig hemoglobine/rode bloedcellen, waardoor zuurstoftransport daalt. Klachten: vermoeidheid, bleekheid, duizeligheid, kortademigheid, hartkloppingen. Oorzaken: ijzertekort, B12/folaat-tekort, bloedverlies, chronische ziekte, erfelijk. Vaststellen via Hb, MCV, ferritine en eventueel aanvullend onderzoek.

Hoe begin je het beste met bloedarmoede?

Begin met een afspraak bij de huisarts voor bloedonderzoek: Hb, hematocriet, MCV, ferritine, B12 en foliumzuur. Bespreek menstruatie, zwangerschap, voeding, bloedverlies en medicijnen. Start ijzersuppletie na bevestigde oorzaak; neem met vitamine C, vermijd koffie/thee.

Wat zijn veelgemaakte fouten bij bloedarmoede?

Veelgemaakte fouten: zelf ijzer slikken zonder diagnose, te vroeg stoppen, of lage dosering. IJzer innemen met melk/koffie/thee of PPIs belemmert opname. B12/folaat en verborgen bloedverlies vergeten. Geen controle van Hb/ferritine of oorzaak behandelen.